تحلیل حوادث آبان ماه سال ۹۸ در جمهوری اسلامی ایران در آیینه نهج البلاغه

اعوذبالله من الشیطان الرجیم

بسم الله الرحمن الرحیم

سلام علیکم

حکمت ۱۹۹ کتاب شریف نهج البلاغه :

و قال امام علی عليه‌السلام

«فِي صِفَةِ‌ الْغَوْغَاءِ:

هُمُ‌ الَّذِينَ‌ إِذَا اجْتَمَعُوا غَلَبُوا، وَ إِذَا تَفَرَّقُوا لَمْ‌ يُعْرَفُوا. وَ قِيلَ‌ بَلْ‌ قال عليه السلام:

هُمُ‌ الَّذِينَ‌ إِذَا اجْتَمَعُوا ضَرُّوا، وَ إِذَا تَفَرَّقُوا نَفَعُوا.

فَقِيلَ‌: قَدْ عَرَفْنَا مَضَرَّةَ‌ اجْتِمَاعِهِمْ‌، فَمَا مَنْفَعَةُ‌ افْتِرَاقِهِمْ‌؟

فَقَالَ‌: يَرْجِعُ‌ أَصْحَابُ‌ الْمِهَنِ‌ إِلَى مِهْنَتِهِمْ‌، فَيَنْتَفِعُ‌ النَّاسُ‌ بِهِمْ‌،

كَرُجُوعِ‌ الْبَنَّاءِ إِلَى بِنَائِهِ‌، وَ النَّسَّاجِ‌ إِلَى مَنْسَجِهِ‌،

وَ الْخَبَّازِ إِلَى مَخْبَزِهِ‌.»

امام عليه السلام در بيان صفت توده‌هاى بى‌بند و بارى كه گاه دست به دست هم مى‌دهند و مفاسدى در جامعه ايجاد مى‌كنند فرمود:

«آنها كسانى هستند كه هر وقت هماهنگ شوند غالب مى‌گردند و هنگامى كه پراكنده شوند شناخته نخواهند شد. آنها كسانى هستند كه هرگاه متحد شوند زيان مى‌رسانند و هر زمان متفرق گردند سود به بار مى‌آورند.»

كسى سؤال كرد: زيان آنها را به هنگام متحد شدن دانستيم، منفعت آنها به هنگام پراكنده شدن چيست‌؟

امام عليه السلام فرمود: «پيشه‌وران و اهل كسب (از آنها) به كارهاى خود باز مى‌گردند و مردم از كار آنها بهره‌مند مى‌شوند؛ بنّا به سراغ بنّايى مى‌رود و بافنده مشغول بافندگى مى‌شود و نانوا به پخت نان مى‌پردازد.»

_____________________

شرح و تفسير
هياهوى اوباش

«غوغاء» در لغت چنان‌كه بسيارى از واژه پژوهان گفته‌اند داراى دو معناست:

نخست معناى وصفى دارد و به كسانى اطلاق مى‌شود كه جزء قشر منحط‍‌ اجتماع يا به بيان ديگر از اوباش مردم‌اند.

افرادى هستند كه از عقل و درايت قابل توجهى برخوردار نيستند و غالباً تحت تأثير عوامل عاطفى قرار مى‌گيرند كه به آسانى ممكن است آنها را تحريك كرد و براى مقاصد سوئى به كار گرفت؛ كسانى كه مديران فاسد و مفسد جامعه هميشه از آنها بهره مى‌برند و نمونه‌هاى روشن آن را در حكومت بنى‌اميه و بنى‌عباس مى‌توان مشاهده كرد. اين واژه مفرد است و مانند ساير اسم جمع‌ها معناى جمعى دارد.

معناى ديگر «غوغاء» همان معناى مصدرى يا اسم مصدرى است كه به ايجاد جار و جنجال اطلاق مى‌شود، اين معنا در فارسى امروز ما رايج است ولى معناى اول رايج نيست.

توضيح اين‌كه جوامع انسانى از گروه‌هاى مختلفى تشكيل مى‌شود كه سه گروه از آن را مى‌توان در اينجا نام برد:

نخست افراد فهميده و باسواد و عاقل كه آلت دست اين و آن نمى‌شوند.

دوم توده‌هاى كم اطلاع و پايبند به اصول اخلاق و ايمان كه آنها نيز برپايه ايمان و اخلاقشان در گروه‌هاى شرور شركت نمى‌كنند، هرچند ممكن است گاهى با نقشه‌هايى آنها را اغفال كرد. اين گروه همان‌ها هستند كه اميرمؤمنان على عليه السلام از آنها در عهدنامۀ مالك اشتر تعبير بليغى كرده و به عنوان «عامۀ مردم» آنان را ستوده و پناهگاه روز جنگ و صلح شمرده و به «مالك» توصيه مى‌كند مصالح آنها را در نظر بگيرد و مصالح خواص پرادعا و زياده‌طلب را فداى مصالحشان كند.

«وَ إِنَّمَا عِمَادُ الدِّينِ‌ وَ جِمَاعُ‌ الْمُسْلِمِينَ‌ وَ الْعُدَّةُ‌ لِلْأَعْدَاءِ الْعَامَّةُ‌ مِنَ‌ الْأُمَّةِ‌ فَلْيَكُنْ‌ صِغْوُكَ‌ لَهُمْ‌ وَ مَيْلُكَ‌ مَعَهُمْ‌».

سوم گروهى كه سطح پايينى از فكر و اخلاق دارند و به اصطلاح بى‌بند و بار و فاقد تربيت لازم اسلامى هستند و در ميان آنها گاه افراد شرور و موذى نيز يافت مى‌شود. اميرمؤمنان على عليه السلام در حديث معروف كميل كه در كلام حكمت‌آميز ۱۴۷ گذشت دربارۀ آنها مى‌فرمايد:

«وَ هَمَجٌ‌ رَعَاعٌ‌ أَتْبَاعُ‌ كُلِّ‌ نَاعِقٍ‌، يَمِيلُونَ‌ مَعَ‌ كُلِّ‌ رِيحٍ‌، لَمْ‌ يَسْتَضِيئُوا بِنُورِ الْعِلْمِ‌، وَ لَمْ‌ يَلْجَئُوا إِلَى رُكْنٍ‌ وَثِيقٍ‌؛

و احمقانِ‌ بى سر و پا و بى هدفى كه دنبال هر صدايى مى‌روند و با هر بادى حركت مى‌كنند؛ آنهايى كه با نور علم روشن نشده‌اند و به ستون محكمى پناه نبرده‌اند».

اين گروه‌اند كه چون جمع شوند غالباً سبب ضرر و زيان مى‌گردند. به كمترين چيزى تحريك مى‌شوند و بيشترين خسارات را مى‌رسانند؛ ولى اگر با برنامه‌ريزى صحيح جلوى اجتماع آنها گرفته شود و هر كدام به دنبال كار خود باشند و به شغلى كه دارند بپردازند، به جامعه منفعت مى‌رسانند، زيرا بسيارى از كارهاى سنگين اجتماعى معمولا بر دوش اين گروه است.

زمامداران و مديران جوامع اسلامى بايد مراقب باشند دشمنان اسلام يا افراد شرور جامعه از وجود اين گروه استفاده نكنند و آنها را در مسير اهداف شوم خود به كار نگيرند.

منبع: کتاب شریف پیام امیرالمومنین (ع) شرح نهج البلاغه ، تالیف آقای ناصر مکارم شیرازی ، انتشارات امام علی (ع)

والعاقبه للمتقین

التماس دعا

یا مهدی

موضوعات مرتبط: سیاسی و اجتماعی
برچسب‌ها: ناصر مکارم شیرازی

دعای معصوم علیه السلام اکسیر اعظم است نه اشعار صوفیه...